صفحه 320

مسئله 2107- اگر كسى چيزى را به كسى مجانى و بلاعوض بدهد، آن را هبه گويند و در هبه لازم نيست صيغه بخوانند، بلكه همين قدر كه هبه دهنده مال خود را به قصد هبه به ديگرى بدهد و آن طرف ‏هم به همين قصد بگيرد، هبه صحيح ‏است.

مسئله 2108- كسى كه هبه مى‏دهد، بايد رشيد و هبۀ او با اختيار باشد و نيز بتواند در مال خود تصرّف كند.

مسئله 2109- كسى كه چيزى به او بخشيده مى‏شود، اگر رشيد نباشد، قبول خود او كافى نيست، بلكه بايد ولى او از طرف او قبول كند.

مسئله 2110- در هبه قبول و قبض لازم است، پس تا زمانى كه قبول نكرده يا هبه كننده مال را تحويل طرف نداده، مال او نشده است و اگر ولىّ، مثل پدر و جدّ چيزى را به غير رشيد ببخشد، بايد خودش قصد تحويل گرفتن براى آنها را بنمايد، ولى لازم نيست قبول يا قبض فوراً باشد، و اگر مدّتى ميان هبه و قبول يا قبض فاصله بيفتد، مانعى ندارد.

مسئله 2111- بهتر است چيزى را كه انسان به كسى مى‏بخشد، آن مال را ناديده بگيرد و در آن رجوع نكند، ولى در عين حال هر يك از طرفين مى‏تواند هبه را به هم بزند، پس هبه كننده مى‏تواند در مال خود رجوع كند مگر در چند مورد:

اوّل: هبه كننده در عوض هبه، چيزى از طرف گرفته باشد.

دوّم: چيزى را قربةً الى اللَّه به كسى هبه كند.

سومّ: هبه به يكى از خويشان نزديك باشد.

چهارم: مالى را كه هبه كرده به حال خود باقى نمانده باشد، مثل اينكه آن را تلف كرده يا صورت آن را به كلّى تغيير داده، مثلاً پارچه را بريده و دوخته است يا اينكه آن را به ديگرى منتقل كرده باشد.

پنجم: يكى از طرفين بميرد، پس اگر هبه كننده بعد از صيغه و قبض بميرد، ورثۀ او حق ندارند هبه را به هم بزنند، و اگر طرف بميرد، مال به ورثۀ او منتقل مى‏شود.

صفحه 321

مسئله 2112- اگر چيزى را كه بخشيده، زياد شود، مثل آنكه گوسفند فربه شود يا آنكه بچّه بزايد، و بعد بخشنده هبه را به هم بزند، زيادى و بچه، مال كسى است كه به او بخشيده شده است.

مسئله 2113- در موقع ازدواج يا وضع حمل و مانند آن، هدايايى براى زن و شوهر مى‏آورند، اگر این‌گونه هدايا را به حساب زن و براى او آورده‏اند، ملك اوست و اگر به حساب شوهر آورده باشند، تعلّق به او دارد و اگر شك كنند كه به حساب كيست، بايد مصالحه شود.

مسئله 2114- هدايايى كه شوهر به زن، يا زن به شوهر مى‏دهد، مى‏توانند از يكديگر پس بگيرند، ولى بسيار بد است.

مسئله 2115- صدقه دادن از كارهاى مستحب است و در روايات ما راجع به آن زياد سفارش شده است، و موجب زيادى مال و دفع بلا و شفاى مرض است و فرق آن با هبه اين است كه در صدقه قصد قربت شرط است، و بعد از آنكه فقير صدقه را گرفت، صدقه دهنده نمى‏تواند آن را پس بگيرد.

مسئله 2116- كسى كه سيّد نيست مى‏تواند به سيّد صدقۀ مستحبّى بدهد، چنان‌که مى‏تواند غير از زكات مال و زكات فطره، صدقات واجب نظير كفّارات و نذورات را به او بدهد.

مسئله 2117- در مواردى كه نمى‏توان عقد هبه را به هم زد، مى‏توان در ضمن عقد هبه شرط كرد كه اگر بخواهد عقد را فسخ كند (و اين شرط مخالف كتاب و سنّت نيست).

مسئله 2118- هبه در مرض موت صحيح است، گرچه زايد بر ثلث باشد، ولى اگر قصد او اين باشد كه بعضى از ورثه را بدون جهت شرعى محروم از ارث كند، حرام است.

مسئله 2119- فرقى نيست در هبه ميان اينكه عين باشد يا منفعت، موجود باشد يا نه، بنابراين اگر حاصل يك سال باغ را به كسى هبه كند يا طلبى را كه از كسى دارد به خود او يا ديگرى هبه كند مانعى ندارد، ولى اگر به خود او هبه كرد، حقّ پس گرفتن ندارد.

مسئله 2120- جهيزيۀ دختر بعد از آنكه در اختيار او قرار گرفت، ملك دختر مى‏شود و نمى‏شود از او پس گرفت، ولى اگر هنوز در اختيار او قرار نگرفته، برداشتن آن مانعى ندارد، و همچنين است چيزهايى كه براى پسر تهيه مى‏شود.